Η Πλατωνική Θεωρία των Ιδεών

Για τον Πλάτωνα υπάρχουν τα διάφορα αντικείμενα, οι διάφορες έννοιες, όπως φαίνονται σε μας μέσα από τις αισθήσεις. Αυτό που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις δεν είναι παρά το ατελές απεικόνισμα (το φαίνεσθαι) της αρχικής Ιδέας (το εἶναι) του συγκεκριμένου πράγματος, της συγκεκριμένης έννοιας στην αρχετυπική του διάσταση. 

Theory of Forms

Για τον Πλάτωνα ο κόσμος που ζούμε και τον νιώθουμε τόσο αληθινό, όσα βλέπουμε ή αντιλαμβανόμαστε γύρω μας δεν είναι παρά παροδικό ομοίωμα του αληθινού κόσμου που δεν είναι άλλος από τον κόσμο των Ιδεών, δεν είναι παρά θολά απεικάσματα, ατελείς απεικονίσεις, θολά αντίγραφα του νοητού κόσμου που τον κατοικούν αποκλειστικά θείες οντότητες και ιδέες. 

Οι ιδέες για τον Πλάτωνα δεν είναι νοήματα, αλλά πραγματικότητες (τά ὄντως ὄντα). Οι Ιδέες αποτελούν έναν αιώνιο και αμετάβλητο κόσμο, που υπάρχει για τον εαυτό του και που μόνο με τη νόηση γίνεται αντιληπτός. Υπάρχουν ιδέες για όλα όσα βάζει ο νους. Όχι μόνο για τα ευγενή και σημαντικά πράγματα, αλλά και για τα ευτελή, ακόμα και για αυτά που χαρακτηρίζουμε παρακατιανά. Για τον Πλάτωνα οι ιδέες ανήκουν σε ένα νοητό κόσμο. Αυτόν τον κόσμο με όλα όσα ανήκουν σ’ αυτόν, τα ὄντως ὄντα, θεϊκά και νοητά, υπερουράνια και υποχθόνια, ο Πλάτωνας τον θεωρεί έναν υπαρκτό κόσμο και θεωρεί ότι καθετί έξω από αυτόν δεν είναι ὄντως ὄν και ότι απλά συμμετέχει σ’ ένα βαθμό ύπαρξης. Όταν ο Πλάτωνας αναγνωρίζει τις νοητές ιδέες ως αληθινές και ως αυθεντικά πρότυπα όλων των αξιών, των αρετών, των θαυμαστών πράξεων και των εμπνευσμένων δημιουργημάτων, εννοεί ότι έξω από τις ιδέες πουθενά αλλού δεν υπάρχουν αυτά αληθινά. Παρόμοιες ιδιότητες, αρετές, ανώτερα γνωρίσματα μπορεί να παρουσιάζονται στο καθετί που δεν είναι ιδέα, όμως αληθινά δεν του ανήκουν. Προέρχονται από το ότι αυτό μετέχει απλώς σε κάποιες ιδιότητες των ιδεών και δέχεται το αντικαθρέφτισμά τους.

   Σ’ αυτή τους την καθαρή αυτοΰπαρξη οι ιδέες βρίσκονται σ’ ένα υπερουράνιο τόπο («πάνω από τον ουρανό»), όπου οι ψυχές τις αντίκρισαν στην προΰπαρξη τους. Μόνο η ψυχή ζει και στον έναν κόσμο (τον κόσμο των ιδεών) και στον άλλο (τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων). Έρχεται εδώ, στο γήινο κόσμο για να διανύσει την εγκόσμια περιπέτειά της, ενώ από τη φύση της ανήκει στο υπερκόσμιο περιβάλλον των ιδεών. Κάθε μάθηση και γνώση είναι ανάμνηση. Η ψυχή δηλαδή βλέποντας τα αισθητά, τα γήινα όντα, θυμάται με τη νόηση τις ιδέες. Για τα γήινα, τα αντιληπτά με τις αισθήσεις είναι θολά είδωλα του φωτεινού κόσμου των ιδεών. Η ψυχή όταν ζούσε στον κόσμο των ιδεών γνώρισε την πραγματική ουσία των πραγμάτων (τά ὄντως ὄντα). Στο γήινο κόσμο με τις αισθήσεις ξαναθυμάται και αναγνωρίζει στα αισθητά τις ατελείς απεικονίσεις των αρχετυπικών εννοιών, που είναι οι ιδέες. Όλοι έχουν μέσα τους τη γνώση και την αλήθεια και αυτό που πρέπει να γίνει είναι να την ανακαλέσουν στη μνήμη τους. Έτσι η κατάκτηση της αλήθειας, της αληθινής γνώσης, γίνεται αυτό που ετυμολογικά προσημαίνει ως έννοια: α+λήθη, δηλαδή άρση της λήθης, ανάμνηση.

Οι ιδέες λοιπόν στην πλατωνική φιλοσοφία έχουν τριπλή λειτουργία:

α) οντολογική: παριστάνουν το πραγματικό είναι, το καθαυτό των όντων (την ουσία, το ὄντως ὄν). Κάθε όν είναι αυτό που είναι γιατί σ’ αυτό παρουσιάζεται μια ιδέα (παρουσία) είτε γιατί παίρνει μέρος σ’ αυτήν (μέθεξις, κοινωνία). Έτσι η ιδέα ενός πράγματος αποτελεί την αρχετυπική του, την τέλεια μορφή αυτού του πράγματος, είναι κάτι ενιαίο και αμετάβλητο, μια αρχετυπική σταθερά, σε αντίθεση με την πολλαπλή, ατελή και συνεχώς μεταβαλλόμενη γήινη απεικόνισή του.

β) τελολογική ή παραδειγματική: Καθετί που γίνεται σε ένα ον έχει το σκοπό του. Οι σκοποί αυτοί όμως μπορεί να βρίσκονται μόνο στην πραγματοποίηση εκείνων που η νόηση τα αναγνωρίζει για αμετάβλητα πρότυπα των όντων. Σαν τέτοιες οι ιδέες μοιάζουν με την ιδανική εικόνα που έχει μέσα στο κεφάλι του ο καλλιτέχνης και την οποία προσπαθεί να διαμορφώσει στην ύλη. Από αυτή την άποψη οι Ιδέες είναι αιτίες και ενέργειες που τα ανθρώπινα όντα τις κάνουν εκείνο είναι.

γ) λογική: οι ιδέες μας κάνουν ικανούς να βάλουμε τάξη στο χάος των καθέκαστα, να καταλάβουμε το όμοιο, να ξεχωρίσουμε το ανόμοιο, να νιώσουμε την ενότητα μέσα στην πολλαπλότητα.

Η πλατωνική Θεωρία των Ιδεών - Μέσα από το μαθηματικό στοχασμό

Η θεωρία των Ιδεών κατέχει κεντρική θέση μέσα στην πλατωνική φιλοσοφία. Είναι η κύρια ερμηνευτική θεωρία που ο Πλάτωνας προτείνει για την κατανόηση του σύμπαντος και τη θέση του ανθρώπου μέσα σ’ αυτό.

Σε κανένα έργο του Πλάτωνα δεν παρουσιάζεται αναλυτικά και με την απόλυτη δυνατή πληρότητα η θεωρία των Ιδεών. Διάσπαρτες πληροφορίες βρίσκουμε σε διάφορους διαλόγους της «μέσης» και της «ύστερης» περιόδου του έργου του. Προφανώς η πλήρης ανάπτυξή της γινόταν προφορικά, στα μαθήματα της Ακαδημίας.

Α. Τρεις τρόποι προσέγγισης της θεωρίας των ιδεών

1.     Μαθηματικός στοχασμός

2.     Προβληματισμός για το δίκαιο

3.     Εποπτεία του ωραίου

Α1. Μαθηματικός στοχασμός

Όταν κάνουμε μαθηματικά χρησιμοποιούμε αριθμούς, γεωμετρικά σχήματα και σύμβολα είτε τυπωμένα στο χαρτί είτε χαραγμένα σε κάποιο είδους πίνακα (οι αρχαίοι πολύ συχνά τα σχεδίαζαν σε πινακίδες ή στην άμμο).

Γνωρίζουμε πάντα ότι τα σχεδιασμένα σχήματα έχουν διάφορα μικρά ή μεγάλα ελαττώματα. Όμως δεν κοιτάμε αυτά. Μας ενδιαφέρουν οι ακριβείς ιδιότητες των σχημάτων, όπως τις έχουμε στο νου μας.

Γιατί μάταια, όσο τέλεια όργανα σχεδίασης και να διαθέταμε, θα μπορούσαμε να εξαλείψουμε τις ατέλειες των σχεδιασμένων σχημάτων. Ο κύκλος που σκεφτόμαστε είναι τέλειος, οι ευθείες γραμμές που χαράζουμε έχουν το ίδιο πάχος και εκτείνονται στο άπειρο, τα τρίγωνα έχουν άθροισμα γωνιών ίσων με δύο ορθές, τα στερεά είναι άυλα και δίχως βάρος. Σχήματα και σώματα με τέτοιες ιδιότητες δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο γύρω μας, ούτε και διαθέτουμε τρόπους για την άψογη κατασκευή τους.

Γνωρίζουμε ότι αριθμοί που παριστάνονται στα βιβλία ή σημειώνονται στο χαρτί δεν είναι παρά σύμβολα και απλώς σημαίνουν, παριστάνουν ή αντιπροσωπεύουν τα πρότυπά τους. Τα αυθεντικά πρότυπα των αριθμών, οι καθαυτό αριθμοί, και οι αυθεντικές μαθηματικές σχέσεις είναι στη σκέψη μας, όπως είναι και οι τέλειοι κύκλοι, οι τέλειες ευθείες και τα άλλα γεωμετρικά σχήματα στο νου μας. Κάθε σύμβολο που χρησιμοποιείται για κάθε μαθηματική σχέση και κάθε αριθμητικό ψηφίο (=, +, -, 2, 15 κοκ.) αναπαράγεται συνεχώς, γράφεται και διαγράφεται, απαλείφεται και επαναφέρεται άπειρες φορές. Αυτές δεν είναι παρά απλές, φθαρτές και πρόσκαιρες απεικονίσεις των αυθεντικών προτύπων. Το αυθεντικό πρότυπο είναι ένα, αναλλοίωτο και μοναδικό. Όσες φορές και αν σημειώσουμε το σύμβολο =, παριστάνουμε πάντοτε μια μοναδικά μαθηματική σχέση, την αυθεντική ισότητα. Ομοίως το 2 παριστάνει την αυθεντική δυάδα, το 10 την αυθεντική δυάδα.

Το ίδιο συμβαίνει και στον πρακτικό βίο. Οι κάθε είδους υλικές κατασκευές μας, έπιπλα, κτίρια, μηχανές και χιλιάδες άλλα τεχνήματα, που ασταμάτητα παράγουμε και καταστρέφουμε είναι μορφές υλοποίησης μαθηματικών δεδομένων. Η ευθυγράμμιση, η ορθή γωνία, η αμβλεία γωνία, η οξεία γωνία, η ισότητα μεγεθών, η αναλογία, η συμμετρία, οι παράλληλες γραμμές, οι επίπεδες επιφάνειες, τα κυκλικά και σφαιρικά σχήματα, οι απανταχού παρόντες γύρω μας τροχοί, μας προσφέρουν ένα πλήθος από φθαρτές, πρόσκαιρες και πάντα ατελείς  απεικονίσεις αυθεντικών και τέλειων μαθηματικών μορφών και σχέσεων.

Πολύ συχνά στην καθημερινότητά μας τυχαίνει το βλέμμα μας αυθόρμητα να ακολουθεί κάποια γραμμή μιας οροφής η μια γωνία μιας στέγης, εκεί που δύο επιφάνειες, επίπεδες υποτίθεται, συναντώνται και τέμνονται. Όμως καθόλου ο νους μας δε δυσκολεύεται να ανακαλύπτει, πέρα από τις ατέλειες που πάντα υπάρχουν σ’ αυτές τις τομές, την άψογη ευθεία τομή δύο επιπέδων της στερεομετρίας. Πόσες φορές δε σχηματίσαμε τη λύση ενός μαθηματικού προβλήματος στο μυαλό μας, πριν καταφύγουμε σε μολύβι και χαρτί.

Συμπέρασμα: τόσο από τη θεωρία όσο και από την καθημερινή πράξη αναγνωρίζουμε ότι πέρα από τα ορατά μαθηματικά σχήματα και σύμβολα υπάρχουν τα νοητά τους πρότυπα, που η σκέψη μας τα κατέχει αναλλοίωτα, και που δε δημιουργούνται ούτε φθείρονται. Αυτά τα αναλλοίωτα πρότυπα είναι οι πλατωνικές Ιδέες.

Η πλατωνική Θεωρία των Ιδεών - Μέσα από την εποπτεία του ωραίου

Γιατί όταν βλέπουμε ένα όμορφο πρόσωπο, ένα όμορφο σώμα νιώθουμε αυθόρμητο θαυμασμό και έχουμε την επιθυμία να το βλέπουμε και να το θαυμάζουμε;

Γιατί από την έλξη που ασκεί η σωματική ομορφιά μπορεί εντελώς φυσικά να γεννηθεί ο πόθος και για στενό προσωπικό δεσμό, για ερωτική σχέση;

Αλλά αυτός ο πόθος μπορεί να προέλθει μόνο από τη σωματική έλξη; ή και άλλα προσωπικά γνωρίσματα ενός ατόμου ενέχουν το στοιχείο του ωραίου και μπορούν να μας γοητεύουν, να εγείρουν μέσα μας τον πόθο; [π.χ. οι ωραίοι εκφραστικοί τρόποι ενός προσώπου –στοιχείο μη λεκτικής επικοινωνίας–, η ωραία σκέψη του κτλ.].

Πάντοτε ο θαυμασμός της ομορφιάς συνοδεύεται με τον ερωτικό πόθο;

Το βλέμμα μας έλκεται και θαυμάζει πολλά και διαφορετικά όμορφα πράγματα (ρούχα, παπούτσια, έπιπλα, κτίρια, αυτοκίνητα, κοσμήματα, πολύτιμες πέτρες κτλ.). Γιατί τα θαυμάζει και θέλει να τα αποκτήσει; Το κριτήριό του είναι η αίσθηση πολυτέλειας και πλούτου που αυτά μπορούν να προσφέρουν στην κοινωνική μας ζωή;

Γιατί είμαστε ευαίσθητοι και «απολαμβάνουμε» ένα ωραίο βιβλίο, μια ωραία ταινία, έναν ωραίο ζωγραφικό πίνακα, ένα ωραίο τραγούδι, καθετί που δημιουργείται από καλλιτεχνική έμπνευση και απευθύνεται στην ευαισθησία μας για το ωραίο και μας προσφέρεται για αισθητική (δηλαδή καλλιτεχνικής ποιότητας) συγκίνηση και απόλαυση;

 Το ωραίο είναι και αυτό ιδέα. Αλλά διαφοροποιείται σε κάτι από τις υπόλοιπες ιδέες. Η δική της παρουσία δε βρίσκει θέση στο μυαλό, όπως οι άλλες ιδέες, δεν εντοπίζεται στο νου και δεν αποδίδεται με έναν τυπικό ορισμό. Αγκαλιάζει όλη την ψυχή μας και μας εμπνέει την ολική εκείνη αίσθηση που είναι η χαρά της ομορφιάς, η απόλαυση του κάλλους.

Το ωραίο («τό καλόν»), η ιδέα της ομορφιάς («ἡ φύσις τοῦ κάλλους») είναι η πιο πλατωνική από όλες τις ιδέες. Και αυτή, όπως και οι άλλες ιδέες, είναι οντότητα υπεραισθητή. Αλλά η λάμψη της είναι τόσο διαπεραστική, που ακτινοβολεί μέχρι κάτω στον κόσμο των σωμάτων.  Τέτοια εξαίρεση αποτελεί η ιδέα του κάλλους, που μόνο ίσως η ιδέα του αγαθού την ξεπερνά, ώστε σε καμιά από τις άλλες ιδέες δε μετέχουν τόσα πολλά αντικείμενα, πνευματικά αλλά και αισθητά, από όλες τις βαθμίδες της ύπαρξης.

Έτσι τα πλούσια ίχνη που η αιώνια ιδέα του ωραίου εναποθέτει σε τόσα πολλά «ωραία», εγκόσμια και φθαρτά, ξυπνούν και στις πιο αδύνατες ψυχές τον πόθο για την ανάβαση στην υψηλή χώρα των ιδεών.

Η πλατωνική θεωρία των Ιδεών - Μέσα από τον προβληματισμό για το δίκαιο

Σήμερα, όταν μιλάμε για δίκαιο, στο νου μας έχουμε κανονικά το νόμο. Μια νομοθεσία είναι η ρητή και συγκεκριμένη διατύπωση (γραπτή ή προφορική) των κανόνων δικαίου. Υπάρχουν όμως πολλές νομοθεσίες, αλλά και κάθε νομοθεσία συνεχώς μεταβάλλεται. Οι διατάξεις μιας νομοθεσίας διαφέρουν πολλές φορές από τις διατάξεις μιας άλλης ή μπορεί, ακόμη, και να βρίσκονται σε αντίθεση. Τέτοιες διαφορές νομοθεσίας παρουσιάζονται συχνά από χώρα σε χώρα, ώστε κάτι που είναι άδικο στη μια να θεωρείται δίκαιο σε μια άλλη. Επομένως το δίκαιο δεν είναι οι νόμοι. Γιατί, αν δεχτούμε ότι είναι, τότε ποιες από αυτές τις διαφορετικές ή ασύμβατες νομικές διατάξεις αντιπροσωπεύουν τους κανόνες δικαίου;

Υπήρξαν και υπάρχουν χώρες με νομοθεσία τυραννική και άδικη. Υπήρξαν στους διάφορους λαούς –και μέχρι ένα βαθμό υπάρχουν μέχρι και σήμερα- νομοθεσίες αρχέγονες, πολιτισμένες, αυταρχικές ή πιο δημοκρατικές. Εξάλλου, κάποιοι συγκεκριμένοι νόμοι που είναι φανερά άδικοι, δεν αποκλείεται να εμφανιστούν ακόμα και σε ευνομούμενες χώρες. Και οι πολίτες, φυσικό θα είναι να διαμαρτύρονται, αφού θα διαπιστώνουν ότι αυτό που ισχύει στη χώρα τους ως δίκαιο δεν είναι πραγματικά δίκαιο.

Με ποιο κριτήριο θεμελιώνεται τι είναι και τι δεν είναι πραγματικά δίκαιο;

Είναι ένα ζήτημα που τέθηκε στην αρχαιότητα από τους σοφιστές, οι οποίοι άσκησαν κριτική στο νομοθετημένο δίκαιο των πόλεων και αμφισβήτησαν το κύρος του επισημαίνοντας την αντίθεση νόμου και φύσης και αναζήτησαν τη θεμελίωση του δικαίου στη φύση. Όμως η φύση αόριστα δεν είναι ασφαλές θεμέλιο. Γιατί μπορεί να πάρει πολλές και διαφορετικές εκδοχές (από τη φυσική ισότητα όλων των ανθρώπων μέχρι τη φυσική υπεροχή των ισχυρών).

Συμπέρασμα: το αυθεντικό δίκαιο και η αυθεντική δικαιοσύνη (το όντως δίκαιο) υπάρχουν ως αιώνια πρότυπα. Ανήκουν στον κόσμο των ιδεών μαζί με όλο το σύστημα των ευγενέστερων ιδιοτήτων των ανθρώπων.

Δικαιοσύνη, ανδρεία, αυτοκυριαρχία, αυτοσεβασμός, πρακτική σοφία (φρόνησις), ευσέβεια (ὁσιότης) στηρίζουν η μια την άλλη και όλες μαζί ζωογονούνται από την ιδέα του αγαθού (πρώτη και κορυφαία μεταξύ τους Ιδέα).

Η ακτινοβολία τους φωτίζει τις ψυχές των ανθρώπων και τις ενισχύει να αναπτύξουν μέσα τους ομόλογες, ηθικές αρετές, εγκόσμια ομοιώματα των υπερκόσμιων ιδεών. Το θεμέλιο του δικαίου και κάθε άλλης ηθικής και κοινωνικής αξίας είναι αυτός ο νοητός άξονας, που έρχεται από το ύψος των υπερχρονικών ιδεών και εισχωρεί στον εσωτερικό κόσμο της ανθρώπινης ψυχής. 

από suumquique-suumquique

Η Ιατρική των Ελλήνων

«Αν δεν υπάρχει υγεία, όλα τα υπόλοιπα αγαθά σε τίποτα δεν ωφελούν» Ιπποκράτης.

Αυτό ήταν το «μότο» των αρχαίων Ελλήνων γι αυτό και έδιναν βαρύνουσα σημασία στην υγεία αλλά και στον καλύτερο δυνατό τρόπο θεραπείας σε περίπτωση ασθενείας.

  

Οι Έλληνες γιατροί έχουν μείνει στην ιστορία χάριν της ακεραιότητας, του καινοτομικού χαρακτήρα του έργου τους και του σεβασμού τους προς τον άνθρωπο.

Εκμεταλλεύονταν αυτά που  η φύση  προσέφερε και έτσι θεράπευαν ανιδιοτελώς πάσης φύσης ασθένεια. Παραπλήσια σε αυτό το είδος επιστήμης είναι η σύγχρονη μέθοδος της ομοιοπαθητικής , της οποίας το όνομα απαντά για πρώτη φορά στον Ιπποκράτη, και η οποία εντοπίζει και καταπολεμά με φυσικό τρόπο την ρίζα της εκάστοτε ασθένειας, φέροντας τα συμπτώματά της σε έξαρση, προκειμένου να εξαλειφθούν τελείως. Το αντίθετό της είναι η αλλοπαθητική ιατρική, η κυριαρχούσα, δηλαδή, μέθοδος των ημερών, η οποία πολλάκις περιορίζεται στην καταπολέμηση των συμπτωμάτων και όχι της αιτίας.

Ήδη από την πανάρχαια εποχή του Ερμή του Τρισμέγιστου η ιατρική επιστήμη βρισκόταν σε ένα διόλου ευκαταφρόνητο επίπεδο, καθώς και ο ίδιος ασχολήθηκε, μεταξύ των άλλων, και με τον εν λόγω κλάδο, αντλώντας υλικά από την φύση και μετατρέποντάς τα σε φάρμακα.

Αλλά και από τις περιγραφές του Ομήρου συμπεραίνουμε πως οι άνθρωποι τότε γνώριζαν πώς να περιποιούνται μόνοι τους και αποτελεσματικά τραύματα, πληγές και ελαφριές ασθένειες. Ο Όμηρος, ακόμη, αναφέρει τα γνωστά σε όλους μας αγχολυτικά!

Μερικοί από τους σημαντικότερους Έλληνες ιατρούς, οι οποίοι με τις μεθόδους επέφεραν ριζική τομή όχι μόνο στην εγχώρια αλλά στην παγκόσμια ιατρική είναι οι ακόλουθοι:

Αυτό που κρατά ο Ασκληπιός παραπέμπει
στο σημερινό σύμβολο της Ιατρικής

• Ασκληπιός: Τιμούνταν ως «θεός» της ιατρικής και της υγείας γενικότερα και ιερά προς τιμήν του, στα οποία κατέφευγαν ασθενείς από όλα τα μέρη του κόσμου, υπήρχαν διάσπαρτα παντού. (π.χ. Ασκληπιείο δίπλα στο θέατρο της Επιδαύρου).
• Μελάμπους: Σύμφωνα με τον Καθηγητή Πανεπιστημίου Δ. Κουρέτη, θεωρείται ο πρώτος Ψυχοσωματιστής Ιατρός, καθώς κατά την παράδοση θεράπευσε την μανία (τρέλλα) των Προιτίδων, κορών του αρχαίου βασιλιά της Τίρυνθας, Προίτου.
• Κωκυτός: Ιατρός, μαθητής του Κενταύρου Χείρωνος που επισκέφθηκε τον τραυματία Άδωνη.
• Εύμηλος ο Θηβαίος: συνέγραψε το έργο «Ιππιατρικόν».
• Γόργασος: Προς τιμήν του υπήρχε ιερό στην Μεσσηνία, στο οποίο προσέτρεχαν ασθενείς, προκειμένου να βρουν ίαση στις ασθένειές τους.
• Αισχρίων: Ιατρός από την Πέργαμο. Ήταν αυτός που δίδαξε στον Γαληνό Φαρμακολογία και ο τελευταίος, με την σειρά του, τον χαρακτήρισε «φαρμάκων εμπειρικότατον». Χαρακτηριστική ήταν η θεραπεία του για δάγκωμα λυσσασμένου ζώου, την οποία αναφέρει ο Γαληνός. Έβαζε στάχτη από καβούρια, τους ποτάμιους καρκίνους, όπως τους αποκαλεί.
• Απολλώνιος ο Κιτιεύς: Ο σημαντικότερος Κύπριος Ιατρός, που συνέγραψε τα «περί Επιληψίας» και «Περί Άρθρων Πραγματεία», όπου περιγράφει την ανάταξη εξαρθρωμένων μελών του ανθρωπίνου σώματος με τεράστια ακρίβεια (τον αναφέρει και ο Ιπποκράτης).
• Δάρδανος: Έφερε το παρανόμι Ασκληπιάδης και θεωρούνταν πρόγονος του Ιπποκράτη.
• Αρεταίος: Από αυτόν έλαβε το όνομά του ο «Διαβήτης».
• Ηρόφιλος: Πρώτος διατύπωσε την θεωρία ότι τα συναισθήματα πηγάζουν από τον εγκέφαλο και όχι από την καρδιά.
• Ηρακλείδης ο Ταραντίνος: Στρατιωτικός ιατρός, ο οποίος ασχολήθηκε κυρίως με την χειρουργική αλλά και με την παθολογία, την οφθαλμολογία και την φαρμακολογία.
• Φίλιππος ο Ακαρνάν: Προσωπικός ιατρός του Μ. Αλεξάνδρου, όπως και οι Αλέξιππος, Ανδροκίδης, Παυσανίας, κ.α.
• Ευήνωρ: Περίφημος γυναικολόγος.
• Δημήτριος Απαμεύς: Εισήγαγε τους όρους: «μανία, πριαπισμός, φρενίτις, ληθαργία».
• Ξενοφών ο Αλεξανδρινός: Ασχολήθηκε με την θεραπεία του καρκίνου.
• Σωρανός: διάσημος γυναικολόγος, γνωστός και ως «πρίγκηψ των ιατρών», όπως τον αποκαλούσαν.
• Ασκληπιάδης: Ψυχίατρος που θεράπευε τους ψυχασθενείς με διάφορα είδη λουτρών και κατάλληλη μουσική.
• Ερασίστρατος: Αυτός έκανε την διάκριση των νεύρων σε κινητικά και αισθητικά. Την ανακάλυψη αυτή, βέβαια, την έχουν αποδώσει στους Μπελ και Μαγκέντι.
• Αγαθίας ο Σχολαστικός: Μιλά για την αύρα του σώματος «Σώμα φέρων σκιοειδές αδερκέι σύμπνοον αύρη». Τέτοιες θεωρίες σφετερίστηκαν πολύ αργότερα διάφορες θρησκείες της Ανατολής, με αποτέλεσμα σήμερα να χαρακτηρίζονται ως Παραϊατρική!

Φυσικά οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί και φαραμακολόγοι (πατέρας της Φαρμακολογίας θεωρείται ο Διοσκορίδης, ο οποίος επισκέφθηκε πολλά μέρη στον κόσμο προς αναζήτηση  βοτάνων)είναι τόσοι πολλοί που ένα άρθρο δεν δύναται να περικλύσει τον αριθμό και το έργο τους. Δεν μπορούμε, όμως, να μην αναφερθούμε σε δύο μεγάλες προσωπικότητες της ελληνικής ιατρικής, οι μέθοδοι των οποίων χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα σε όλον τον κόσμο, και αυτοί δεν είναι άλλοι από τους Ιπποκράτη και Γαληνό. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει πως οι γιατροί, στους οποίους δεν αναφερθήκαμε διεξοδικά, είναι ήσσονος σημασίας.

Εξίσου σημαντικοί είναι και οι Έλληνες Φαρμακολόγοι ή Φαρμακοποιοί, οι οποίοι, όπως λέει και το όνομά τους, ποιούσαν, έφτιαχναν φαρμακα, στηριζόμενοι στην φύση, σε αντίθεση με την σύγχρονη εποχή που περιορίζονται σε απλή μεταπώλησή τους από τις Φαρμακοβιομηχανίες. Τέτοιοι ήταν ο Διοσκουρίδης, όπως προαναφέραμε, ο φιλόσοφος Αριστοτέλης, που γνώριζε πολλά από ριζοτομία και βοτανολογία και ο μαθητής του Θεόφραστος αλλά και πολλοί άλλοι…

Ο Ιπποκράτης, «ο πατέρας της Ορθολογικής Ιατρικής», όπως τον αποκαλούν παγκοσμίως, μιλά ξεκάθαρα και κατονομάζει την Ομοιοπαθητική Ιατρική: «Τα όμοια των ομοίων εισίν ιάματα».

Ο όρκος του απαγγέλλεται μέχρι σήμερα στις Ιατρικές Σχολές, στον οποίον συνοψίζει για κάθε μελλοντικό γιατρό τα εξής:

«Να τιμά σαν τους γονείς του αυτόν που του δίδαξε την ιατρική
Να διδάσκει αφιλοκερδώς την τέχνη του σε όποιον θέλει να την ακολουθήσει, με την προϋπόθεση να τηρήσει και αυτός με την σειρά του τον όρκο.
Να προσφέρει ΜΟΝΟ ζωή και όχι θάνατο, ακόμα και αν του το ζητήσει ο ίδιος ο ασθενής (αυτό ισχύει και στην περίπτωση της έκτρωσης – «άμβλωσης», όπως ρητά αναφέρει)
Να τηρεί το ιατρικό απόρρητο και να μην μεταφέρει ό,τι συναντά στο κάθε σπίτι
Να είναι εγκρατής».

Το περιοδικό «Ιέραξ» της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας-Μπιλμπάο αναφέρει: Ο Ιπποκράτης είναι ο πατέρας του όρκου, τον οποίον, όποιος έμελλε να αφιερωθεί στην Ιατρική, έπρεπε να απαγγείλει».

Αλλά και η Γαλλίδα ελληνίστρια Jacqueline de Romilly περιγράφοντας το έργο του Ιπποκράτη, καταγράφει (Emile Baulieu, Collège de France, Pour l’ Amour du Grec): «Τι κείμενο! Τι πολιτισμός!»

Ο Γ. Κρύκας στο περιοδικό «Ιστορία (τ. 52)» αναφέρει: «Ο Ιπποκράτης επιχειρούσε επεμβάσεις που και σήμερα είναι δυσκολότατες (π.χ. διάνοιξη κρανίου με τρυπάνι). Επανέφερε στην θέση τους εξαρθρωμένα μέλη , έκοβε τα σεσηπότα, πραγματοποιούσε πλευρεκτομές, παρακεντήσεις στον θώρακα και στην κοιλιά, άνοιγε περινεφρικά αποστήματα, χειρουργούσε αιμορροΐδες και συρίγγια, χρησιμοποιούσε καθετήρα για να αφαιρέσει λίθους από την κύστη, πραγματοποιούσε δύσκολες επεμβάσεις στο κρανίο με χαλύβδινα εργαλεία και χρησιμοποιούσε στο χειρουργείο του φλεβοτόμους, οστεολαβίδες, μηχανήματα, πριόνια, μαχαίρια, βελόνες, τρυπάνια, μητροσκόπια και τόσα άλλα».

Αναπαράσταση της μεθόδου, με την οποία ο Γαληνός
προέβαινε σε κρανιοανατρήσεις.

Συνεχιστής της Ιπποκρατικής Ιατρικής θεωρείται ο Γαληνός, ο οποίος αναγνωρίζεται και ως ο Ιδρυτής της Πειραματικής Φυσιολογίας και της Ανατομικής.

Το περιοδικό Halcon αναφέρει: «Είναι ο συνεχιστής του Ιπποκράτη. Υπήρξε κατά την διάρκεια ολόκληρου του Μεσαίωνα ο κατ’ εξοχήν γιατρός της Οικουμένης, με τρόπο ώστε και το όνομά του να χαρακτηρίζει κάποιον ως γιατρό(…) Για τον Γαληνό η φύση διαθέτει δύναμη δημιουργική. Τον χαρακτηρίζει, όπως και τον Ιπποκράτη, βαθύτατη ηθική. Εκτιμούσε ότι αυτό που ο γιατρός εξετάζει είναι πάνω απ’ όλα ο άνθρωπος και όχι μία ακόμη κλινική περίπτωση. Για να θεραπεύσεις την ασθένεια πρέπει να εκτιμήσεις τον ασθενή ως ανθρώπινη αξία».

Επιτελούσε και αυτός με την σειρά του δυσχερείς επεμβάσεις, όπως η εκτομή στέρνου για να θεραπεύσει παθήσεις της καρδιάς, και περιέγραψε την θεραπεία των νευρικών παθήσεων εξαιτίας πυρετού, για την οποία βραβεύτηκε αργότερα με νόμπελ ο Αυστριακός Wagner.

Η ιατρική των Ελλήνων, σεβόμενη πάνω και πέρα απ’ όλα τον άνθρωπο, έφτασε σε πολύ υψηλό επίπεδο τόσο εξέλιξης όσο και αποτελεσματικότητας και έδωσε τα «φώτα» της σε όλη την οικουμένη! Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ιατρικών όρων σε όλον τον κόσμο έχει ρίζες ελληνικές, κάτι που θα αναλύσουμε στο επόμενο άρθρο μας.

ΠΥΓΜΗ.gr

Εκφράσεις από τα Αρχαία Ελληνικά που χρησιμοποιούμε σήμερα

Μπορεί η επαφή των νεοελλήνων με την αρχαιοελληνική παράδοση και γλώσσα να είναι εξαιρετικά προβληματική, ωστόσο υπάρχουν λέξεις και εκφράσεις που πέρασαν αυτούσιες στην καθημερινότητά μας και ευτυχώς μας θυμίζουν το δοξασμένο παρελθόν.

• Αιδώς Αργείοι: όταν θέλουμε να καταδείξουμε αισθήματα ντροπής αναφερόμενοι σε κάποιον άλλο.     Ειπώθηκε από τον Στέντορα (σε έντονο ύφος) προς τους Αργείους κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, με σκοπό να τους ανυψώσει το ηθικό όταν ο Αχιλλέας αποχώρησε από τη μάχη. (Ομήρου Ιλιάδα – Ε 787)
• Αντίπαλον δέος: όταν αναφερόμαστε σε ισχυρό αντίπαλο. (Θουκυδίδης – Γ 11)
• Από μηχανής θεός: μη αναμενόμενη βοήθεια – λύση – συνδρομή σε κάποιο πρόβλημα ή δύσκολη κατάσταση. Προέρχεται από θεατρικό τέχνασμα στην αρχαία Ελλάδα που χρησιμοποιούσαν οι τραγικοί ποιητές όταν ήθελαν να δώσουν διέξοδο στη πλοκή του έργου και στο οποίο κατά τη διάρκεια της παράστασης εμφανιζόταν ένας Θεός επάνω σε εναέρια κατασκευή (γερανός).
• Αρχή άνδρα δείκνυσι: όταν οι πράξεις – έργα χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο στον οποίο αναφερόμαστε. (Βίας ο Πριηνεύς – Σοφοκλής.... Αντιγόνη 62)
• Ασκός του Αιόλου: σε περιπτώσεις επικείμενων δεινών – καταστροφών. Ο Αίολος έδωσε έναν ασκό στον Οδυσσέα ο οποίος περιείχε ανέμους. Όταν λοιπόν οι σύντροφοι του Οδυσσέα άνοιξαν τον ασκό, απελευθερώθηκαν οι άνεμοι και παρέσυραν το πλοίο στο νησί των Λαιστρυγόνων. (Ομήρου Οδύσσεια Κ 1-56)
• Αχίλλειος πτέρνα: αδύνατο σημείο. Η φράση προέρχεται από το μύθο του Αχιλλέα, σύμφωνα με τον οποίο, όταν τον βύθιζε στο αθάνατο νερό η μητέρα του, επειδή τον κρατούσε από τη φτέρνα, στο συγκεκριμένο σημείο του σώματός του παρέμεινε θνητός.
• Βίος αβίωτος: ζωή ανυπόφορη. (Χίλων Ο Λακεδαιμόνιος)
• Γαία πυρί μειχθήτω: σε περιπτώσεις καταστροφής, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση.
• Γη και ύδωρ: υποδηλώνει περιπτώσεις υποταγής , πλήρους υποχώρησης, παράδοσης άνευ όρων. Η φράση προέρχεται από τον Ηρόδοτο, σύμφωνα με τον οποίο οι Πέρσες απεσταλμένοι ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες γη και ύδωρ σε ένδειξη υποταγής. (Ηροδότου Ιστορία V 17-18)
• Γόρδιος δεσμός: αναφέρεται σε περιπτώσεις δύσκολων προβλημάτων (άλυτων). Η φράση λέγεται σε περιπτώσεις δύσκολων καταστάσεων, όπως αυτή που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν προσπάθησε να λύσει ένα πολύπλοκο κόμπο, το «γόρδιο δεσμό» τον οποίον σύμφωνα με τον χρησμό όποιος τον έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της Ασίας. (Αρριαννού 11 3)
• Δαμόκλειος σπάθη: απειλητικές καταστάσεις Η φράση προέρχεται από επεισόδιο που συνέβη μεταξύ του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου και του Δαμοκλή, ενός αυλικού κόλακα , όταν ο πρώτος θέλοντας να δείξει στο Δαμοκλή πόσο επικίνδυνο ήταν το αξίωμα του τυράννου τον έβαλε να καθίσει στο θρόνο, ενώ από πάνω του κρεμόταν ξίφος σε μια τρίχα αλόγου.
• Διέβην τον Ρουβίκωνα: σε περιπτώσεις που λαμβάνεται μία παράτολμη απόφαση. Η φράση αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα ο οποίος όταν το 49 π.Χ. αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο στην Ιταλία, πέρασε με το στρατό του τον ποταμό Ρουβίκωνα κατευθυνόμενος προς την Ρώμη.
• Δούρειος Ίππος: αναφέρεται σε περιπτώσεις δολιότητας, ή δώρων τα οποία υποκρύπτουν δόλο. Η φράση προέρχεται από τον Όμηρο και αναφέρεται κατά την περίοδο των Τρωικών πολέμων τότε που οι Έλληνες ενώ χάρισαν στους Τρώες ξύλινο άλογο μεγάλων διαστάσεων ως αφιέρωμα στους Θεούς, στο εσωτερικό του ήταν κρυμμένοι ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του, οι οποίοι άνοιξαν τις πύλες της Τροίας στους υπόλοιπους Έλληνες (Ομήρου Οδύσσεια λ 529)
• Δρακόντεια μέτρα: αναφέρεται σε περιπτώσεις λήψης αυστηρών – σκληρών μέτρων Η φράση προέρχεται από τον Δράκοντα (7ος αιώνας π.Χ) αρχαίο νομοθέτη των Αθηνών, ο οποίος ήταν γνωστός για τους αυστηρούς και σκληρούς νόμους που επέβαλε.
• Εκατόμβη: Θυσία με πολλά θύματα, μεγάλη απώλεια. Εκατόμβη στην αρχαία Ελλάδα ονόμαζαν την θυσία κατά την οποία γινόταν προσφορά από εκατό βόδια στους θεούς. (Ομήρου Ιλιάδα Α 65)
• Εξ απαλών ονύχων: αναφέρεται στην νηπιακή ηλικία κυριολεκτικά, ή σε παλαιότερη χρονική περίοδο μεταφορικά. Η φράση χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τη νηπιακή ηλικία κατά την οποία ο άνθρωπος έχει μαλακά νύχια.
• Έπεα πτερόεντα: αερολογίες, αβάσιμα επιχειρήματα. Ομηρική έκφραση βασισμένη στην αντίληψη ότι τα λόγια όταν εκστομίζονται τα παίρνει ο αέρας. (Ομήρου Ιλιάδα Α 201)
• Επί ξυρού ακμής: στην κόψη του ξυραφιού, σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, σε κρίσιμο σημείο. Ομηρική φράση η οποία ειπώθηκε από το Νέστορα στο Διομήδη στην προσπάθειά του να τον παροτρύνει για συμμετοχή στον πόλεμο εναντίον των Τρώων. (Ομήρου Ιλιάδα Κ 173)
• Ες αύριον τα σπουδαία: Αργότερα θα ασχοληθούμε με τα σοβαρά ζητήματα – θέματα, αναβολή. Τη φράση είπε ο Θηβαίος Αρχίας, όταν έλαβε το γράμμα που τον προειδοποιούσε ότι κινδυνεύει από τον Πελοπίδα. (Πλουτάρχου Πελοπ. 10)
• Ή ταν ή επί τας: Ή θα την φέρεις νικητής (ασπίδα) ή θα σε φέρουν επάνω της νεκρό.................ή θα επιτύχουμε, ή θα αποτύχουμε. Τη φράση έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες στα παιδιά τους, όταν τους έδιναν την ασπίδα για τον πόλεμο. (Πλουτάρχου Λακεδαιμ. Αποφθ.16)
• Ήξεις αφήξεις: Λέγεται όταν κάποιος αλλάζει συνεχώς γνώμη. Η φράση προέρχεται από το χρησμό του μαντείου των Δελφών « ήξεις αφήξεις ου θνήξεις εν πολέμω». Η θέση του κόμματος πριν ή μετά το αρνητικό μόριο ου, καθορίζει και τη σημασία του χρησμού.
• Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα: Λέγεται για όσους υπερηφανεύονται και καυχώνται για ανεπιβεβαίωτα κατορθώματα και καλούνται να αποδείξουν ότι λένε την αλήθεια. Η φράση προέρχεται από Αισώπειο μύθο σύμφωνα με τον οποίο κάποιος ισχυριζόταν ότι κάποτε στη Ρόδο έκανε ένα πολύ μεγάλο άλμα και του ζήτησαν να το επαναλάβει λέγοντάς του την παραπάνω φράση. (Αισώπου Μύθοι «Ανήρ Κομπαστής»)
• Ιστός της Πηνελόπης: Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει. Η φράση είναι από τον Όμηρο όπου στην Οδύσσεια αναφέρεται στην Πηνελόπη η οποία ύφαινε ένα ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα, θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία. (Ομήρου Οδύσσεια τ 149)
• Και συ τέκνον Βρούτε: Φράση που απευθύνεται σε πρόσωπα που προδίδουν την εμπιστοσύνη μας.Την είπε ο Καίσαρας, όταν αναγνώρισε τον Βρούτο ανάμεσα στους δολοφόνους του.
• Κέρας Αμαλθείας: Παραπέμπει σε πλούτο – αφθονία υλικών αγαθών. Η φράση προέρχεται από περιστατικό όπου η Αμάλθεια έτρεφε το μικρό Δία με κέρατο κατσίκας γεμάτο γάλα και μέλι.
• Κέρβερος: Σκληρός, ανυποχώρητος. Προέρχεται από το ομώνυμο τέρας που φύλαγε τον Άδη και δεν επέτρεπε την είσοδο.
• Κομίζω γλαύκα εις Αθήνας: Όταν λέγονται ήδη γνωστά πράγματα. Η φράση λέγεται διότι στην Αθήνα η γλαύκα, η κουκουβάγια, ήταν γνωστή, σαν σύμβολο της Αθήνας και εικονιζόταν παντού, όπως στις στροφές των σπιτιών, στα νομίσματα κ.λ.π. (Αριστοφάνη, Όρνιθες, 301)
• Κόπρος του Αυγείου: Συγκεντρωμένες ατασθαλίες – καταστάσεις οι οποίες δύσκολα διορθώνονται. Η φράση προέρχεται από άθλο του Ηρακλή, κατά τον οποίο καθάρισε την κοπριά από τους στάβλους του Αυγείου.
• Κουτί της Πανδώρας: Εμφάνιση πολλών δεινών ταυτόχρονα. Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, σύμφωνα με την οποία ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους έδωσε στην Πανδώρα ως δώρο ένα κιβώτιο γεμάτο με όλες τις συμφορές, με αποτέλεσμα μόλις το άνοιξε να βγουν όλα τα δεινά, εκτός από την ελπίδα.
• Κύκνειο άσμα: Η τελευταία ενέργεια – πράξη – έργο κάποιου. Προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν το θάνατό του. (Πλάτωνος Φαίδων 84 Ε)
• Μέμνησο των Αθηναίων: Μην ξεχνάς αυτόν που πρόκειται να εκδικηθείς.Τη φράση έλεγε καθημερινά ένας υπηρέτης στο Δαρείο (κατόπιν εντολής του) υπενθυμίζοντας ότι έπρεπε να τιμωρήσει τους Αθηναίους, διότι συμμετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων. (Ηροδότου V 105)
• Μερίς του λέοντος: Το μεγαλύτερο μερίδιο. (Αισώπου μύθοι «Λέων και αλώπηξ»)
• Μηδένα προ του τέλους μακάριζε: Μην βιάζεσαι να μακαρίσεις κάποιον πριν το τέλος. Με αυτή τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν ο τελευταίος τους έδειξε με υπερηφάνεια. (Ηροδότου Ι 32 7)
• Ο κύβος ερρίφθη: Η απόφαση έχει ληφθεί. Τη φάση είπε ο Καίσαρας όταν αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο. Οι λατινομαθείς ευρωπαίοι το λένε στα λατινικά alea jacta est.
• Προκρούστειος Κλίνη: Προσαρμογή κάποιας κατάστασης βάσει συμφέροντος. Προέρχεται από τον μυθικό κακούργο Προκρούστη ο οποίος έδενε τα θύματά του σε κρεβάτι κι έπειτα τους έκοβε ή εξάρθρωνε τα πόδια, προκειμένου να τους φέρει σε ίσο μήκος με το κρεβάτι.

iefimerida.gr