Η Ιατρική των Ελλήνων

«Αν δεν υπάρχει υγεία, όλα τα υπόλοιπα αγαθά σε τίποτα δεν ωφελούν» Ιπποκράτης.

Αυτό ήταν το «μότο» των αρχαίων Ελλήνων γι αυτό και έδιναν βαρύνουσα σημασία στην υγεία αλλά και στον καλύτερο δυνατό τρόπο θεραπείας σε περίπτωση ασθενείας.

  

Οι Έλληνες γιατροί έχουν μείνει στην ιστορία χάριν της ακεραιότητας, του καινοτομικού χαρακτήρα του έργου τους και του σεβασμού τους προς τον άνθρωπο.

Εκμεταλλεύονταν αυτά που  η φύση  προσέφερε και έτσι θεράπευαν ανιδιοτελώς πάσης φύσης ασθένεια. Παραπλήσια σε αυτό το είδος επιστήμης είναι η σύγχρονη μέθοδος της ομοιοπαθητικής , της οποίας το όνομα απαντά για πρώτη φορά στον Ιπποκράτη, και η οποία εντοπίζει και καταπολεμά με φυσικό τρόπο την ρίζα της εκάστοτε ασθένειας, φέροντας τα συμπτώματά της σε έξαρση, προκειμένου να εξαλειφθούν τελείως. Το αντίθετό της είναι η αλλοπαθητική ιατρική, η κυριαρχούσα, δηλαδή, μέθοδος των ημερών, η οποία πολλάκις περιορίζεται στην καταπολέμηση των συμπτωμάτων και όχι της αιτίας.

Ήδη από την πανάρχαια εποχή του Ερμή του Τρισμέγιστου η ιατρική επιστήμη βρισκόταν σε ένα διόλου ευκαταφρόνητο επίπεδο, καθώς και ο ίδιος ασχολήθηκε, μεταξύ των άλλων, και με τον εν λόγω κλάδο, αντλώντας υλικά από την φύση και μετατρέποντάς τα σε φάρμακα.

Αλλά και από τις περιγραφές του Ομήρου συμπεραίνουμε πως οι άνθρωποι τότε γνώριζαν πώς να περιποιούνται μόνοι τους και αποτελεσματικά τραύματα, πληγές και ελαφριές ασθένειες. Ο Όμηρος, ακόμη, αναφέρει τα γνωστά σε όλους μας αγχολυτικά!

Μερικοί από τους σημαντικότερους Έλληνες ιατρούς, οι οποίοι με τις μεθόδους επέφεραν ριζική τομή όχι μόνο στην εγχώρια αλλά στην παγκόσμια ιατρική είναι οι ακόλουθοι:

Αυτό που κρατά ο Ασκληπιός παραπέμπει
στο σημερινό σύμβολο της Ιατρικής

• Ασκληπιός: Τιμούνταν ως «θεός» της ιατρικής και της υγείας γενικότερα και ιερά προς τιμήν του, στα οποία κατέφευγαν ασθενείς από όλα τα μέρη του κόσμου, υπήρχαν διάσπαρτα παντού. (π.χ. Ασκληπιείο δίπλα στο θέατρο της Επιδαύρου).
• Μελάμπους: Σύμφωνα με τον Καθηγητή Πανεπιστημίου Δ. Κουρέτη, θεωρείται ο πρώτος Ψυχοσωματιστής Ιατρός, καθώς κατά την παράδοση θεράπευσε την μανία (τρέλλα) των Προιτίδων, κορών του αρχαίου βασιλιά της Τίρυνθας, Προίτου.
• Κωκυτός: Ιατρός, μαθητής του Κενταύρου Χείρωνος που επισκέφθηκε τον τραυματία Άδωνη.
• Εύμηλος ο Θηβαίος: συνέγραψε το έργο «Ιππιατρικόν».
• Γόργασος: Προς τιμήν του υπήρχε ιερό στην Μεσσηνία, στο οποίο προσέτρεχαν ασθενείς, προκειμένου να βρουν ίαση στις ασθένειές τους.
• Αισχρίων: Ιατρός από την Πέργαμο. Ήταν αυτός που δίδαξε στον Γαληνό Φαρμακολογία και ο τελευταίος, με την σειρά του, τον χαρακτήρισε «φαρμάκων εμπειρικότατον». Χαρακτηριστική ήταν η θεραπεία του για δάγκωμα λυσσασμένου ζώου, την οποία αναφέρει ο Γαληνός. Έβαζε στάχτη από καβούρια, τους ποτάμιους καρκίνους, όπως τους αποκαλεί.
• Απολλώνιος ο Κιτιεύς: Ο σημαντικότερος Κύπριος Ιατρός, που συνέγραψε τα «περί Επιληψίας» και «Περί Άρθρων Πραγματεία», όπου περιγράφει την ανάταξη εξαρθρωμένων μελών του ανθρωπίνου σώματος με τεράστια ακρίβεια (τον αναφέρει και ο Ιπποκράτης).
• Δάρδανος: Έφερε το παρανόμι Ασκληπιάδης και θεωρούνταν πρόγονος του Ιπποκράτη.
• Αρεταίος: Από αυτόν έλαβε το όνομά του ο «Διαβήτης».
• Ηρόφιλος: Πρώτος διατύπωσε την θεωρία ότι τα συναισθήματα πηγάζουν από τον εγκέφαλο και όχι από την καρδιά.
• Ηρακλείδης ο Ταραντίνος: Στρατιωτικός ιατρός, ο οποίος ασχολήθηκε κυρίως με την χειρουργική αλλά και με την παθολογία, την οφθαλμολογία και την φαρμακολογία.
• Φίλιππος ο Ακαρνάν: Προσωπικός ιατρός του Μ. Αλεξάνδρου, όπως και οι Αλέξιππος, Ανδροκίδης, Παυσανίας, κ.α.
• Ευήνωρ: Περίφημος γυναικολόγος.
• Δημήτριος Απαμεύς: Εισήγαγε τους όρους: «μανία, πριαπισμός, φρενίτις, ληθαργία».
• Ξενοφών ο Αλεξανδρινός: Ασχολήθηκε με την θεραπεία του καρκίνου.
• Σωρανός: διάσημος γυναικολόγος, γνωστός και ως «πρίγκηψ των ιατρών», όπως τον αποκαλούσαν.
• Ασκληπιάδης: Ψυχίατρος που θεράπευε τους ψυχασθενείς με διάφορα είδη λουτρών και κατάλληλη μουσική.
• Ερασίστρατος: Αυτός έκανε την διάκριση των νεύρων σε κινητικά και αισθητικά. Την ανακάλυψη αυτή, βέβαια, την έχουν αποδώσει στους Μπελ και Μαγκέντι.
• Αγαθίας ο Σχολαστικός: Μιλά για την αύρα του σώματος «Σώμα φέρων σκιοειδές αδερκέι σύμπνοον αύρη». Τέτοιες θεωρίες σφετερίστηκαν πολύ αργότερα διάφορες θρησκείες της Ανατολής, με αποτέλεσμα σήμερα να χαρακτηρίζονται ως Παραϊατρική!

Φυσικά οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί και φαραμακολόγοι (πατέρας της Φαρμακολογίας θεωρείται ο Διοσκορίδης, ο οποίος επισκέφθηκε πολλά μέρη στον κόσμο προς αναζήτηση  βοτάνων)είναι τόσοι πολλοί που ένα άρθρο δεν δύναται να περικλύσει τον αριθμό και το έργο τους. Δεν μπορούμε, όμως, να μην αναφερθούμε σε δύο μεγάλες προσωπικότητες της ελληνικής ιατρικής, οι μέθοδοι των οποίων χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα σε όλον τον κόσμο, και αυτοί δεν είναι άλλοι από τους Ιπποκράτη και Γαληνό. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει πως οι γιατροί, στους οποίους δεν αναφερθήκαμε διεξοδικά, είναι ήσσονος σημασίας.

Εξίσου σημαντικοί είναι και οι Έλληνες Φαρμακολόγοι ή Φαρμακοποιοί, οι οποίοι, όπως λέει και το όνομά τους, ποιούσαν, έφτιαχναν φαρμακα, στηριζόμενοι στην φύση, σε αντίθεση με την σύγχρονη εποχή που περιορίζονται σε απλή μεταπώλησή τους από τις Φαρμακοβιομηχανίες. Τέτοιοι ήταν ο Διοσκουρίδης, όπως προαναφέραμε, ο φιλόσοφος Αριστοτέλης, που γνώριζε πολλά από ριζοτομία και βοτανολογία και ο μαθητής του Θεόφραστος αλλά και πολλοί άλλοι…

Ο Ιπποκράτης, «ο πατέρας της Ορθολογικής Ιατρικής», όπως τον αποκαλούν παγκοσμίως, μιλά ξεκάθαρα και κατονομάζει την Ομοιοπαθητική Ιατρική: «Τα όμοια των ομοίων εισίν ιάματα».

Ο όρκος του απαγγέλλεται μέχρι σήμερα στις Ιατρικές Σχολές, στον οποίον συνοψίζει για κάθε μελλοντικό γιατρό τα εξής:

«Να τιμά σαν τους γονείς του αυτόν που του δίδαξε την ιατρική
Να διδάσκει αφιλοκερδώς την τέχνη του σε όποιον θέλει να την ακολουθήσει, με την προϋπόθεση να τηρήσει και αυτός με την σειρά του τον όρκο.
Να προσφέρει ΜΟΝΟ ζωή και όχι θάνατο, ακόμα και αν του το ζητήσει ο ίδιος ο ασθενής (αυτό ισχύει και στην περίπτωση της έκτρωσης – «άμβλωσης», όπως ρητά αναφέρει)
Να τηρεί το ιατρικό απόρρητο και να μην μεταφέρει ό,τι συναντά στο κάθε σπίτι
Να είναι εγκρατής».

Το περιοδικό «Ιέραξ» της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας-Μπιλμπάο αναφέρει: Ο Ιπποκράτης είναι ο πατέρας του όρκου, τον οποίον, όποιος έμελλε να αφιερωθεί στην Ιατρική, έπρεπε να απαγγείλει».

Αλλά και η Γαλλίδα ελληνίστρια Jacqueline de Romilly περιγράφοντας το έργο του Ιπποκράτη, καταγράφει (Emile Baulieu, Collège de France, Pour l’ Amour du Grec): «Τι κείμενο! Τι πολιτισμός!»

Ο Γ. Κρύκας στο περιοδικό «Ιστορία (τ. 52)» αναφέρει: «Ο Ιπποκράτης επιχειρούσε επεμβάσεις που και σήμερα είναι δυσκολότατες (π.χ. διάνοιξη κρανίου με τρυπάνι). Επανέφερε στην θέση τους εξαρθρωμένα μέλη , έκοβε τα σεσηπότα, πραγματοποιούσε πλευρεκτομές, παρακεντήσεις στον θώρακα και στην κοιλιά, άνοιγε περινεφρικά αποστήματα, χειρουργούσε αιμορροΐδες και συρίγγια, χρησιμοποιούσε καθετήρα για να αφαιρέσει λίθους από την κύστη, πραγματοποιούσε δύσκολες επεμβάσεις στο κρανίο με χαλύβδινα εργαλεία και χρησιμοποιούσε στο χειρουργείο του φλεβοτόμους, οστεολαβίδες, μηχανήματα, πριόνια, μαχαίρια, βελόνες, τρυπάνια, μητροσκόπια και τόσα άλλα».

Αναπαράσταση της μεθόδου, με την οποία ο Γαληνός
προέβαινε σε κρανιοανατρήσεις.

Συνεχιστής της Ιπποκρατικής Ιατρικής θεωρείται ο Γαληνός, ο οποίος αναγνωρίζεται και ως ο Ιδρυτής της Πειραματικής Φυσιολογίας και της Ανατομικής.

Το περιοδικό Halcon αναφέρει: «Είναι ο συνεχιστής του Ιπποκράτη. Υπήρξε κατά την διάρκεια ολόκληρου του Μεσαίωνα ο κατ’ εξοχήν γιατρός της Οικουμένης, με τρόπο ώστε και το όνομά του να χαρακτηρίζει κάποιον ως γιατρό(…) Για τον Γαληνό η φύση διαθέτει δύναμη δημιουργική. Τον χαρακτηρίζει, όπως και τον Ιπποκράτη, βαθύτατη ηθική. Εκτιμούσε ότι αυτό που ο γιατρός εξετάζει είναι πάνω απ’ όλα ο άνθρωπος και όχι μία ακόμη κλινική περίπτωση. Για να θεραπεύσεις την ασθένεια πρέπει να εκτιμήσεις τον ασθενή ως ανθρώπινη αξία».

Επιτελούσε και αυτός με την σειρά του δυσχερείς επεμβάσεις, όπως η εκτομή στέρνου για να θεραπεύσει παθήσεις της καρδιάς, και περιέγραψε την θεραπεία των νευρικών παθήσεων εξαιτίας πυρετού, για την οποία βραβεύτηκε αργότερα με νόμπελ ο Αυστριακός Wagner.

Η ιατρική των Ελλήνων, σεβόμενη πάνω και πέρα απ’ όλα τον άνθρωπο, έφτασε σε πολύ υψηλό επίπεδο τόσο εξέλιξης όσο και αποτελεσματικότητας και έδωσε τα «φώτα» της σε όλη την οικουμένη! Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ιατρικών όρων σε όλον τον κόσμο έχει ρίζες ελληνικές, κάτι που θα αναλύσουμε στο επόμενο άρθρο μας.

ΠΥΓΜΗ.gr

Ελληνικά: η γλώσσα της Ιατρικής

Οι Έλληνες δεν κρατούσαν την γνώση για τον εαυτό τους αλλά την μοίραζαν απλόχερα, όπου κι αν πήγαιναν, τόσο μέσω των συγγραφικών τους έργων όσο και μέσω των ταξιδιών τους σε ολόκληρο τον κόσμο.
 
Σε προηγούμενο άρθρο, αναφερθήκαμε όσον το δυνατόν διεξοδικότερα στην ιατρική τέχνη των αρχαίων Ελλήνων, η οποία πάνω απ’ όλα σεβόταν τον άνθρωπο και την ίδια την φύση της επιστήμης, που απαιτεί συνεχή έρευνα και αναζήτηση.

Γαληνός και Ιπποκράτης
σε ιταλική νωπογραφία του 13ου αι..

Οι Έλληνες, όμως, όπως έχουμε ήδη επισημάνει, δεν κρατούσαν την γνώση για τον εαυτό τους αλλά την μοίραζαν απλόχερα, όπου κι αν πήγαιναν, τόσο μέσω των συγγραφικών τους έργων όσο και μέσω των ταξιδιών τους σε ολόκληρο τον κόσμο.
Δεν είναι τυχαίο ότι η παγκόσμια ιατρική επιστήμη διαθέτει μέχρι και σήμερα πολλές ελληνικές μεθόδους που ξεκινούν από τα πολύ αρχαία χρόνια. Στην γνώση αυτή πρέπει φυσικά να προστεθούν και οι ελληνικοί ιατρικοί όροι που χρησιμοποιούνται ως τις μέρες μας παγκοσμίως.
Είθισται αυτός που ανακαλύπτει κάτι να του δίνει όνομα, το οποίο, όπως ορίζει και ο Αριστοτέλης, να συμφωνεί  με τις ιδιότητες του αντικειμένου.
Πάνω σε αυτήν την λογική στηρίχτηκαν και οι αρχαίοι Έλληνες Ιατροί και Φαρμακολόγοι ονοματοδοτώντας  αναλόγως τις ανακαλύψεις τους αλλά και… τα ίδια τα βότανα, τα ανθρώπινα όργανα, τις ασθένειες και πολλά άλλα…

Ας δούμε πρώτα απ’ όλα πώς κάποια από τα φάρμακα αλλά και τα ανθρώπινα μέλη έλαβαν την ονομασία τους αλλά και ποια από αυτά ταξίδεψαν σε όλον τον κόσμο!
Φάρμακα: < φαρμάσσω (θεραπεύω μέσω φαρμάκων)
Ο Ιπποκράτης είχε διατυπώσει από πολύ παλιά αυτό που επικρατεί θεωρητικά και σήμερα, πως τα φάρμακα, δηλαδή, δεν είναι πανάκια: «Ἀγαθὸν φάρμακον ἐστὶν ἐνίοτε καὶ τὸ μηδὲν προσφέρειν».

Τεχνικές Ρεφλεξολογίας
στην αρχαία Ελλάδα

Αλλά και μία αρχαία επιγραφή στο όρος Πήλιο, που βρίθει θεραπευτικών φυτών αναγράφει: «Οὐχ ὂσιον δὲ, τοὺς ἐπισταμένους τὰ φάρμακα, μισθοῦ τοῖς κάμνουσι βοηθεῖν, ἀλλὰ προῖκα». (Δεν είναι σωστό, αυτοί που γνωρίζουν καλά τα φάρμακα, να βοηθούν έναντι μισθού αλλά αντιθέτως πρέπει να βοηθούν δωρεάν).
Άποψη που έρχεται σε αντίθεση με τις πρακτικές των συγχρόνων φαρμακοβιομηχανιών που έχουν ως στόχο το κέρδος!

Μερικοί από τους φαρμακευτικούς όρους που εισήγαγαν οι Έλληνες είναι οι εξής:
Βάλσαμον < βάλλω εις (λ.χ. την πληγήν)
μάγγανον < μηχανεύομαι, επινοώ
κολλύριον : είδος αλοιφής < κόλλιξ (άρτος, εξ’ ου και κουλούρι)
ξηρίον : αποξηραντική κρέμα. Το όνομα αυτό ταξίδεψε στην Ανατολή και από την αραβική παραφθορά «αλ ξήριον» επέστρεψε ως αντιδάνειο ο όρος «ελιξήριο»!
καταπότιον < κατά + πόσις  Αυτό που καταπίνεις, κάτι σαν το σημερινό χάπι (< χάπτω).
αιμοστατικόν < Σταματά την αιμορραγία.
κηρωτή < Την αναφέρει ο Ιπποκράτης στο «Περί Αγμών». Η λέξη ταξίδεψε στην Δύση και ως αντιδάνειο επέστρεψε με την λέξη «τσιρότο»!
αλοιφή < αλέα (θερμότητα). Επειδή λόγω της εντριβής με κάποια αλοιφή παράγεται θερμότητα.
μάλαγμα : καταπραϋντικό επίθεμα < μαλάσσω.
Ανθρώπινα όργανα: (< έργο, επειδή κάθε ένα επιτελεί κάποια ενέργεια)
Σώμα < σῶ, σεύω (κινούμαι ορμητικά)
Ψυχή < ψύχω, επειδή διαπνέει το σώμα. Στα ακόμα αρχαιότερα ελληνικά απαντά και ως Φσυχή, όρος που περικλείει το γραμμα -φ- του φυσάω. Δίνει δηλαδή, πνοή στο σώμα.

Αγκών < ανά-κων <κωνία (γωνία), επειδή σχηματίζει γωνία.
αρτηρία < αίρω, επειδή μεταφέρουν το αίμα από την καρδιά στα υπόλοιπα όργανα.
άτλας : ο πρώτος αυχενικός σπόνδυλος, που σηκώνει το βάρος του κεφαλιού, όπως ο Άτλαντας που κρατούσε στους ώμους του την Γη.
γλώσσα < γνῶ -> γνῶσα -> γλώσσα. Επειδή μέσω αυτής διαδίδεται η γνώση.
γνάθος < γνάμπτω (κάμπτω). Επειδή κινείται καθοδικά.
εγκέφαλος < ἐν + κεφαλή + ἁλὶς: Ελικοειδές σχήμα μέσα στο κεφάλι.
θηλή < θήλυ.
κεφαλή < καλύφη (κέλυφος). Επειδή καλύπτει τον εγκέφαλο.
κρόταφος< κρότος + αφή. Επειδή ακουμπώντας τον ακούει κανείς τον χτύπο της καρδιάς.
καρδιά ή κραδία< κραδαίνω (πάλλομαι).
κοιλία < κοίλωμα.
οφθαλμός < οπ (< όπωπα: αρχαϊκός Παρακείμενος του ὁράω-ῶ, που σημαίνει βλέπω) + θάλαμος, επειδή είναι σαν φωτογραφικός θάλαμος.
πούς-πόδι < πεδίο, στο οποίο ακουμπά.
χολή ~ χλόη, λόγω της ομοιότητας των χρωμάτων των υγρών, που βγάζει η χολή με την χλόη.
Οι προαναφερθείσες λέξεις συνιστούν ένα απειροελάχιστο δείγμα του συνόλου των ελληνικών όρων, που λόγω τους τεράστιου αριθμού τους αδυνατούμε να αναλύσουμε διεξοδικά.

Αλλά ας πάμε να δούμε, επίσης συνοπτικά, κάποιους από τους ελληνικούς ιατρικούς όρους, που ταξίδεψαν σε όλον τον κόσμο.
Σύμφωνα με έρευνες, η αγγλική μόνο γλώσσα χρησιμοποιεί κατά 77% ελληνική ιατρική ορολογία!
Acanthosis (ακάνθωση: πάχυνση του δέρματος), 
acidosis: αύξηση οξέων στο αίμα,  
alcalosis, cardiology, doctor (δόκτωρ),  
abducent (απάγων),  
acetylcholine, agnosia, algetic (< άλγος), 
 asthmatic, 
brachypnea (βραχεία αναπνοή), 
 atonia, aura,  
cancer (< καρκίνος),  
care (< κούρα:φροντίδα), 
pneumoniasis, paralysis, sepsis (σήψη),  
tachycardia, trauma, thrombosis,  
rhinitis, ulcus (έλκος), 
xeroderma, melanoma,  
laryngitis, meningitis, narcosis, neurosis,  
icterus, glaucoma, 
 erethism, diabetes, 
 dermatitis, cystitis, κλπ…

Φυσικά οι εν λόγω λέξεις και πολλές άλλες απαντούν και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Παράδειγμα Kardiologen (γερμανικά), broncoscopia (ισπανικά), pharyngite (γαλλικά), κ.α.
Η ιατρική τέχνη των Ελλήνων ταξίδεψε και στην Ανατολή αρχικά με τον Διόνυσο που τους έμαθε το κρασί και το λάδι, ως κατ’ εξοχήν φάρμακα των Ελλήνων.
Σήμερα, οι ανατολικές θρησκείες και όχι μόνο έχουν καπηλευτεί πολλές από τις ελληνικές πρακτικές, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζονται σήμερα, για διαφόρους λόγους, με κάποια καχυποψία.
Το αραβικό έργο «Αντάμπ αλ-Ταμπίμπ (Adab al-Tabib)» του Ισάκ ιμπν αλί αλ-Ρουχάβι, το οποίο αναφέρεται στην Πρακτική Ηθική του Γιατρού, βασίστηκε στα έργα του Ιπποκράτη και του Γαληνού, όπως επισημαίνει ο Ιταλός γιατρός Plinio Prioreschi στο έργο του: «A History of Medicine: Byzantine and Islamic medicine».
Επομένως, όπως παρατηρούμε οι Έλληνες υπήρξαν πρωτοπόροι και στον κλάδο της Ιατρικής και μέσω αυτής προέτασσαν την αξία της ανθρώπινης ζωής και της επιστήμης. Φρόντιζαν, φυσικά, να μεταδώσουν την γνώση που κατέκτησαν σε όσους ήταν διατεθειμένοι να την δεχθούν και να την υπηρετήσουν σωστά.

ΠΥΓΜΗ.gr
Το βρήκαμε στα Αρχαία Ελληνικά