Προσωπικότητα που ακτινοβολεί, με έντονο ταμπεραμέντο και τον ενθουσιασμό έφηβου είναι στα 92 της χρόνια η ακαδημαϊκός, Βυζαντινολόγος, Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ. Ακούγοντας κάποιος με προσοχή τη διακεκριμένη Ελληνίδα καθηγήτρια, δεν μπορεί παρά να φέρει στον νου του τους στίχους του Κύπριου ποιητή, Κώστα Μόντη:
«Έλληνες ποιητές»
Ελάχιστοι μας διαβάζουν
ελάχιστοι ξέρουν τη γλώσσα μας,
μένουμε αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι
σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά,
όμως αντισταθμίζει που γράφουμε Ελληνικά.
«Ποίηση του Κώστα Μόντη» 1962
Αρβελέρ: Όταν ξέρεις ελληνικά, ξέρεις την ιστορία του τόπου
Σε διάλεξή της, στο πλαίσιο της τελετής βράβευσης των νικητών των ετήσιων δημοσιογραφικών διαγωνισμών του Κυπριακού Πρακτορείου Ειδήσεων, που διοργανώθηκε στο Προεδρικό Μέγαρο, η κ. Αρβελέρ μίλησε για την «Οικουμενική Ελληνική Γλώσσα».
Φιλοσοφία, μουσική, μαθηματικά, δημοκρατία, είναι όλες έννοιες ελληνικές, οι οποίες είναι και επίκαιρες και οικουμενικές, είπε η κ. Αρβελέρ που διετέλεσε Πρύτανις του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Παρισίων, Πρύτανις των Πανεπιστημίων των Παρισίων και Πρόεδρος του Κέντρου Georges Pompidou. Αυτή η γλώσσα, η οποία μιλιέται από τον Όμηρο μέχρι τον Μακρυγιάννη χωρίς διακοπή, μένει επίκαιρη παρά την αμερικανοποίηση, πρόσθεσε.
Σύμφωνα με την κ. Αρβελέρ «για να μάθεις το επάγγελμα της ζωής, πρέπει να μάθεις καλά ελληνικά». Εμείς το ξέρουμε από γεννησιμιού μας, άλλο αν το ξεχνάμε».Ανέφερε ακόμη ότι μέσα από τα ελληνικά, μπορούμε να έχουμε στα χέρια μας όλη την ελληνική ιστορία. Δίνοντας ένα παράδειγμα είπε ότι μόνο στα ελληνικά λέμε «ο ήλιος βασιλεύει» γιατί τα χρώματα στην δύση του ήλιου παραπέμπουν τους Έλληνες στην πορφύρα των Βυζαντινών αυτοκρατόρων.
Αναφέρθηκε εξάλλου στα στοιχεία που έδεναν τους αρχαίους Έλληνες - το ίδια αίμα, τα ίδια ήθη, η ίδια θρησκεία και η ίδια γλώσσα – για να πει ότι αυτό που μένει ίδιο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα είναι το ομόγλωσσο.
Η γλώσσα αυτή δεν έπαψε και να εξελίσσεται, συνέχισε και αναφέρθηκε στο ταξίδι της, από την Κοινή Αλεξανδρινή και τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα, στον ανταγωνισμό με τα λατινικά μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση, τον πρωταγωνιστικό ρόλο κατά τη διάδοση του Χριστιανισμού και την διαδρομή της στη Δύση μετά την Άλωση.
Σε αντίθεση με τα λατινικά, συνέχισε η κ. Αρβελέρ, η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε να μιλιέται και να γράφεται. Αυτό είναι το αναδελφον της ελληνικής γλώσσας, παρατήρησε και για αυτό δεν υπάρχουν ελληνογενείς γλώσσες αλλά διάλεκτοι, όπως τα Κυπριακά, τα Ποντιακά ή τα Ρουμελιώτικα.
Τέλος είπε ότι η ελληνική δεν μπορεί να υπάρξει σήμερα ως οικουμενική γλώσσα σε όλα τα επίπεδα, καθώς υπάρχουν πεδία – όπως αυτό της τεχνολογίας – στα οποία επικρατεί η αγγλική. Ωστόσο, συνέχισε, παραμένουν οι όροι που την κάνουν οικουμενική.Προειδοποίησε τέλος ότι για την σμίκρυνση της γλώσσας ευθυνόμαστε πρωτίστως οι Έλληνες, με το να επιτρέπουμε για παράδειγμα την εισβολή ξένων όρων, κάτι που όπως είπε, τείνει να καταντήσει τα ελληνικά μια υβριδική γλώσσα.
Συνέντευξη η ακαδημαϊκός, Βυζαντινολόγος, Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ:
«Να έχετε τα πόδια στέρεα στη γη και τα μάτια στον ουρανό
Η ακαδημαϊκός, Βυζαντινολόγος, Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, βρέθηκε στην
Κύπρο προσκεκλημένη του Κυπριακού Πρακτορείου Ειδήσεων [ΚΥΠΕ] και μίλησε
για την «Οικουμενική Ελληνική Γλώσσα» στην τελετή απονομής των δημοσιογραφικών βραβείων του ΚΥΠΕ, που πραγματοποιήθηκε στο Προεδρικό Μέγαρο.
Σε συνέντευξή της στο ΚΥΠΕ, η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ δήλωσε ότι εάν γνωρίζεις απταίστως τη μητρική σου γλώσσα τότε γνωρίζεις και την ιστορία του τόπου σου. Θεωρεί, όμως, απαραίτητη και την εκμάθηση μίας, τουλάχιστον, ξένης γλώσσας, ώστε να σέβεσαι και τον διπλανό σου. Προτρέπει επίσης τους φοιτητές να έχουν τα πόδια τους στέρεα στη γη και τα μάτια στον ουρανό και διατείνεται ότι υπάρχουν πέντε εκπαιδευτικοί κώδικες – γλώσσες για τα παιδιά: Η μητρική γλώσσα, η ξένη, η επιστημονική, η καλλιτεχνική και η σωματική.
«Διατείνομαι ότι υπάρχουν πέντε εκπαιδευτικοί κώδικες για τα παιδιά. Το πρώτο είναι να ξέρουν την μητρική τους γλώσσα, το δεύτερο να ξέρουν μία άλλη γλώσσα για να μπορούν να σέβονται και τον άλλον, τρίτον, να ξέρουν τη γλώσσα την επιστημονική, τα βάρη, τα μέτρα, όλα, έπειτα να ξέρουν την καλλιτεχνική γλώσσα, δηλαδή, από τη στιγμή που ξέρεις ότι ένα ζωγραφικό ή ένα γλυπτικό δημιούργημα έχει μια ωραιότητα, έχεις ένα συναίσθημα και γίνεσαι πλουσιότερος και έπειτα τα παιδιά να ξέρουνε τον κώδικα του σώματος, να μην ντρέπονται δηλαδή για το σώμα τους, είτε αδύνατο, είτε χοντρό, είναι το σώμα σου και αυτό πρέπει να το σέβεσαι»,Πρόσθεσε ότι στο εξωτερικό οι δάσκαλοι προσπαθούν, έστω στο ελάχιστον, να εφαρμόζουν αυτούς τους κώδικες εντός του εκπαιδευτικού συστήματος.
Για τη μητρική γλώσσα, η ακαδημαϊκός, σημειώνει, ότι «αν ξέρεις καλά ελληνικά ξέρεις λίγο και στην ιστορία του τόπου σου, ωστόσο να μην ξέρεις μόνο ελληνικά, αλλά και μία τουλάχιστον ξένη γλώσσα, ώστε να κατανοείς ότι και ο διπλανός σου καμιά φορά έχει δίκαιο. Δηλαδή ότι και αυτός είχε τα ίδια προβλήματα, τα ονόμασε, τα αντιμετώπισε κατά τον ίδιο τρόπο με εσένα. Οπότε, για να μάθεις να σέβεσαι και τον πολιτισμό του άλλου πρέπει να ξέρεις και μία ξένη γλώσσα τουλάχιστον»
Για τη διασύνδεση της γνώσης της μητρικής γλώσσας και της ιστορίας του τόπου, η κ. Αρβελέρ, είπε πως «όταν ξέρεις άπταιστα την ελληνική γλώσσα και λες κοιμητήριο, καταλαβαίνεις αμέσως ότι έχει γίνει χριστιανισμός» γιατί, όπως διερωτήθηκε, «θα λέγανε ποτέ κοιμητήριο οι αρχαίοι Έλληνες; Ποτέ».
Συνεχίζοντας να αναφέρεται στη διασύνδεση αυτή, η κ. Αρβελέρ αναφέρθηκε και στη λέξη αμαρτία, εξηγώντας ότι «αμαρτάνω στα Αρχαία Ελληνικά σημαίνει αποτυγχάνω του σκοπού, όταν δηλαδή τραβούσαν το τόξο, τώρα, όταν αποτυγχάνεις στον μόνο σκοπό, που είναι η σωτηρία της φύσης για τον Χριστιανισμό, γίνεται αμαρτία».
Για το ρήμα παιδεύω, η Βυζαντινολόγος, είπε ότι «στα αρχαία ελληνικά σημαίνει εκπαιδεύω και σήμερα σημαίνει τυραννάω».
Πρόσθεσε ότι «όλοι νομίζουνε ότι είναι εξαιτίας των δασκάλων που το ρήμα παιδεύω σημαίνει εκπαιδεύω, αλλά καμία σχέση, γιατί κατά τον λαϊκό ορισμό όταν το ποίμνιο του Θεού παραστρατεί, τότε ο Θεός στέλνει λοιμούς, καταποντισμούς, πυρκαγιές κτλ για να συνετίσει το παραστρατημένο ποίμνιο και να το φέρει στη μετάνοια και στο σωστό δρόμο».
Οπότε, εξήγησε, «το πάθημα γίνεται μάθημα, οπότε το μάθημα γίνεται πάθημα, και έτσι ακριβώς έχουμε το παιδεύω από το εκπαιδεύω».
Η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ αναφέρθηκε και στη φράση ότι «αυτόν τον παίζω στα δάκτυλά μου», η οποία φαινομενικά είναι απλή, έχει όμως βαρύνουσα σημασία.
«Αυτόν τον παίζω στα δάκτυλα θα ακούσεις να λένε στην ελληνική γιατί στα βυζαντινά χρόνια τα παιδιά μετράγανε στα δάκτυλά τους κι όσο καλύτερα μπορούσε να μετρήσει κανείς το έπαιζε αυτό το πρόβλημα στα δάκτυλα, οπότε τον παίζω στα δάκτυλα σημαίνει ξέρω να μετράω καλύτερα», είπε η Ακαδημαϊκός.
Για τη φράση, δε, «έφαγα τον περίδρομο» εξηγεί ότι και αυτή έχει τη ρίζα της στο Βυζάντιο «γιατί τα βυζαντινά πιάτα ήτανε βαθιά και είχανε ένα στρογγυλό περίγυρο και όταν η σούπα έφτανε και στον περίγυρο, λέγανε έφαγα και τον περίγυρο, ενώ υπάρχουν και πολλά άλλα παρόμοια».
Η θέση της γυναίκας
Η κ. Αρβελέρ υπήρξε η πρώτη γυναίκα Πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόνης στα 700 χρόνια της ιστορίας του, ενώ ακολούθως αναγορεύθηκε σε πρύτανη όλων των ακαδημιών του Παρισιού. Δηλώνει ότι το πιο σημαντικό για αυτή τη μεγάλη τιμή που της έγινε δεν είναι τόσο επειδή ήταν μια Ελληνίδα μετανάστρια, αλλά μια γυναίκα, που μιλούσε μια γλώσσα – την ελληνική – που δεν την ήξερε κανείς.
«Το σημαντικό δεν είναι το ότι ήμουν Ελληνίδα, το σημαντικό είναι ότι είμαι γυναίκα, Ελληνίδα ή Γαλλίδα. Το θέμα είναι περισσότερο γυναικείο από ό,τι μεταναστευτικό»..Χαρακτηριστικό είναι το συμβάν από τη δεκαετία του 1980, που θέλησε να μοιραστεί μαζί μας.
«Κάποτε υπήρχε ένα μεγάλο κλαμπ γαλλικό, το οποίο λέγεται ‘Ο αιώνας’ και στο οποίο μέλη ήταν οι μεγαλύτεροι αξιωματούχοι του κράτους και δεν υπήρχε καμία γυναίκα. Οπότε καθίσαμε και αποφασίσαμε δυο-τρεις γυναίκες, μεταξύ αυτών η Σιμόν Βέιλ, φυσιογνωμία της γαλλικής πολιτικής ζωής, ακαδημαϊκός και πρώτη γυναίκα Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η τότε Πρόεδρος του Αρείου Πάγου στη Γαλλία και η αφεντιά μου, να τρώμε κάθε Τετάρτη μια φορά τον μήνα με τους μεγάλους αξιωματούχους του κράτους και με τα μεγάλα ονόματα τα ιδιωτικά, των μεγάλων επιχειρήσεων». Σε μία από αυτές τις Τετάρτες, «βρέθηκα στο τραπέζι με αυτόν ο οποίος είχε τον μεγαλύτερο μισθό του κόσμου δηλαδή με τον Γενικό Διευθυντή και Πρόεδρο της εταιρείας ‘L`Oréal’ ο οποίος ήταν Εγγλέζος και μου λέει σε μια στιγμή: «κ. Αρβελέρ, εγώ κι εσείς είμαστε οι πιο πετυχημένοι μετανάστες που υπάρχουν στη Γαλλία. Αναιδεστάτη εγώ, του λέγω: καμία σύγκριση, εσείς είστε άντρας αγγλόφωνος, εγώ γυναίκα ελληνόφωνη, με μία γλώσσα που κανείς δεν ξέρει και έπειτα του λέω, ότι εγώ είμαι σε δημόσια υπηρεσία ενώ εσείς σε ιδιωτική και γυρνάει και μου λέει ότι έχω δίκαιο».Η κ. Αρβελέρ είπε ότι αυτό που την ενδιαφέρει «είναι η συμμετοχή της γυναίκας στον ιδιωτικό τομέα, δηλαδή, εάν στις μεγάλες επιχειρήσεις είναι στη θέση του Γενικού Διευθυντή, γυναίκα, διότι ο δημόσιος τομέας κάτι προσπαθεί, μολονότι όλα τα γυναικεία επαγγέλματα είναι κυρίως στην εκπαίδευση».
«Τόσο που οι Γάλλοι λένε κάτι πολύ χαρακτηριστικό», είπε η ακαδημαϊκός και ανέφερε ότι «πάει ένα παιδί στον πατέρα του και λέει: ‘μπαμπά, μπαμπά, μπαμπά’ η δασκάλα μου είναι άντρας, γιατί κανονικά μόνο δασκάλες υπήρχανε κι όταν υπήρχε έστω κι ένας άντρας τα παιδιά λέγανε ότι η δασκάλα μου είναι άντρας».
Η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ δηλώνει ότι «δεν επιτρέπεται αυτή τη στιγμή εξίσου να έχεις μια γυναίκα κι ένα άντρα με τα ίδια προσόντα για την ίδια δουλειά και να παίρνει περισσότερο μισθό ο άντρας από ό,τι η γυναίκα, εφόσον έχουν τα ίδια προσόντα και κάνουν την ίδια δουλειά, και είναι κάτι που δυστυχώς γίνεται σε όλη την Ευρώπη».
Εκκλησία και εκπαίδευση
Απαντώντας σε ερώτηση για τη διασύνδεση Εκκλησίας και εκπαίδευσης είπε ότι «ελπίζω να μην επεμβαίνει η Εκκλησία στην Εκπαίδευση».
«Έρχομαι από ένα κράτος όπου η Εκκλησία είναι χωριστή από το κράτος και ουδέποτε η εκπαίδευση ήτανε καλύτερη, ακόμα και η Θεολογική, γιατί έχουμε ιερείς, οι οποίοι έρχονται και κάνουν το κατηχητικό στο σχολείο το απόγευμα και όχι μέσα στη σχολική ώρα», είπε η κ. Αρβελέρ.
Πρόσθεσε ότι «η πείρα που έχω, λέγει ότι ο διαχωρισμός μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους βοήθησε την Εκκλησία όσο δεν φαντάζεστε».
Διαφωτισμός και εκκλησία
Ερωτηθείσα για την άποψη που στο παρελθόν διατύπωσε ότι «η Ελλάδα δεν γνώρισε Διαφωτισμό εξ υπαιτιότητας της Εκκλησίας», είπε ότι ο Βολτέρος, Γάλλος συγγραφέας, ιστορικός και φιλόσοφος, «αναθεματίσθηκε από την Εκκλησία, εξαιτίας των επιθέσεών του εις βάρος της Καθολικής Εκκλησίας. Ο ελληνικός διαφωτισμός, όπως τον αντιμετώπισε ο Ρήγας Φεραίος, Έλληνας συγγραφέας, πολιτικός στοχαστής και επαναστάτης, είναι περισσότερο βαλκανικός από ό,τι ελληνικός».
Διερωτήθηκε, «αυτή τη στιγμή πού διδάσκεται ο Ρήγας Φεραίος στην Ελλάδα;» για να δώσει μόνη της την απάντηση: «Πουθενά», σημειώνοντας ότι «είναι αυτός ο οποίος είπε ότι ‘όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά’, κάτι το οποίο δεν διδάσκουμε στα σχολεία μας.»
Η κ. Αρβελέρ θεωρεί τον Ρήγα Φεραίο «τον τελευταίο Βυζαντινό, γιατί, ακριβώς, το Βυζάντιο είναι μια πολυεθνική αυτοκρατορία, η οποία είχε μόνο πολιτισμό ελληνικό, δηλαδή, μονοπολιτιστικό, αλλά πολυεθνικό χαρακτήρα».Στη συνέντευξή της στο ΚΥΠΕ, η ακαδημαϊκός δήλωσε ότι «οι Γάλλοι φοιτητές ξέρουν περισσότερα για το Βυζάντιο από ό,τι οι Έλληνες φοιτητές» και αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας προβληματίσει, ενώ θλίψη προκαλεί το γεγονός ότι «στις 29 Μαΐου, επέτειο της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης το 1453, Γάλλοι φοιτητές, μου στέλνουν συλλυπητήριο τηλεγράφημα, και όταν λες σε φοιτηταριό στην Ελλάδα, τι έγινε στις 29 του Μάη, όλοι δεν ξέρουν τι ακριβώς συνέβη».
Πολιτική ταυτότητα: «Γεννήθηκα και είμαι Αριστερή»
Για τη δική της πολιτική ταυτότητα, είπε ότι δεν έχει αλλάξει. «Γεννήθηκα και είμαι Αριστερή και Αριστερό θεωρώ αυτόν, ο οποίος μάχεται για μια δικαιότερη διανομή του κρατικού και του δημόσιου πλούτου», σημείωσε.
Αναφορικά με το βιβλίο που συζητήθηκε και σε πνευματικούς και σε πολιτικούς κύκλους με τίτλο «Μια ζωή χωρίς άλλοθι», η κ. Αρβελέρ δήλωσε ότι το περιεχόμενό του «είναι οι πολλές συνεντεύξεις που μου πήρε ο Γιάννης Μπασκόζος, με τον οποίο τα λέγαμε μεταξύ μας τελείως απλά».
«Μετά πήρε όλα όσα είπαμε και τα συγκέντρωσε σε βιβλίο, το οποίο δεν είναι δικό μου βιβλίο, ούτε το είδα, ούτε το θέλω, ούτε το ξέρω, αν και είναι το μεγαλύτερο best seller, παντού το αγοράζει όλος ο κόσμος ειδικά από τότε που με έβρισε Ελληνίδα δημοσιογράφος, λέγοντας ότι το βιβλίο αποτελεί ‘το κους κους της κ. Αρβελέρ’», είπε η ίδια.
Πρόσθεσε ότι όλα όσα γράφονται στο βιβλίο τα έχει πει η ίδια στον συγγραφέα και είναι πέρα ως πέρα αληθινά όπως το γεγονός ότι για ένα χρονικό διάστημα δούλεψε με τη βασίλισσα Φρειδερίκη, το οποίο θα μπορούσε να αποκρύψει, κάτι που δεν έκανε και που είχε ως αποτέλεσμα «κάποιοι να προστρέξουν να δηλώσουν ότι η Αρβελέρ ήταν με τη βασίλισσα Φρειδερίκη, όταν άλλες γυναίκες της Αριστεράς, ήταν φυλακή».
Συμβουλές στους φοιτητές
Ερωτηθείσα τι είναι αυτό που της αρέσει περισσότερο να συμβουλεύει τους φοιτητές της, απάντησε ότι «σε όλα τα παιδιά λέω ότι μέχρι τα 25 τους χρόνια θα πρέπει να εκμεταλλευτούν τους γονείς τους, αλλά εάν μετά τα 25 εξακολουθούν να λένε στους γονείς τους να τους δώσουν χαρτζιλίκι, έχουνε αποτύχει».
Τους συμβουλεύω, επίσης, «να έχουνε τα πόδια τους στέρεα στη γη και τα μάτια τους στον ουρανό», είπε η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, ολοκληρώνοντας τη συνέντευξή της.
Πηγή: ΚΥΠΕ - ΚΥΠΡΟΣ/Λευκωσία 28/03/2018
Η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ (Αθήνα, 29 Αυγούστου 1926) είναι Ελληνίδα βυζαντινολόγος ιστορικός. Υπήρξε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης το 1967 και η πρώτη γυναίκα πρυτάνισσα του Πανεπιστημίου της Σορβόννης στην 700 χρόνων ιστορία του, το 1976.[7] Ακόμη, είναι Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως στη UNICEF.
Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ θεωρείται σήμερα μία από τις πλέον εξέχουσες πανεπιστημιακές προσωπικότητες, ιδιαίτερα στη βυζαντινολογία, με πολύ μεγάλο αριθμό σχετικών διαλέξεων και ομιλιών εντός και εκτός Ελλάδας. Στην τηλεοπτική εκπομπή Μεγάλοι Έλληνες πήρε την 86η θέση.
by Αέναη επΑνάσταση | Sophia Ntrekou.gr
